RAU RỪNG VIỆT NAM: Rau ngỗ

RAU NGỖ

-Tên gọi khác: Ngổ trâu, ngổ cộng, ngổ đắng, ngổ đất.

-Tên tiếng Anh: Buffalo spinach.

-Tên khoa học: Enydra fluctuans Lour.

Rau ngỗ

Phân loại thực vật

Giới (regnum):	Plantae
Bộ (ordo):	Asterales
Họ (familia):	Cúc (Asteraceae).
Chi (genus):	Enydra
Loài (species):	Enydra fluctuans Lour.

Phân bố

Rau ngỗ (tên Miền Nam) còn được gọi là ngỗ trâu (tên Miền Bắc) là loài thực vật có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau này lan rộng khắp Châu Á. Rau ngổ (tên Miền Nam) thuộc Họ cúc (Asteraceae).

Cần phân biệt với rau ngỗ (tên Miền Bắc) chỉ loài rau om ở Miền Nam thuộc Họ Mã Đề (Plantaginaceae).

Rau ngỗ mọc nhiều ở các ao hồ tại Việt Nam. Ngoài ra còn thấy có ở Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Trung Quốc.

Ở Nam Bộ, cây rau ngỗ (ngỗ trâu) mọc hoang dại trong các đầm lầy ngập nước, kể cả trong các ao tù nước đọng.

Mô tả

Rau ngỗ (Ngổ trâu) mọc trên đất ẩm và bò dưới nước, sống nổi trên mặt nước.

-Thân: Thân dài hàng mét, thân hình trụ nhẵn không lông, phân cành nhiều, có mắt, không lông.

-Rể: Rể chùm, rể gốc mọc trong đất ẩm, rể đốt mọc trong nước, bám nhiều bùn.

-Lá: Lá rau ngổ dài, mọc đối hay từng ba cái một, không cuống, phía dưới ôm vào thân, mép có răng cưa, dài khoảng 5 cm, rộng 6-10 mm, phiến hẹp, nhọn, bìa có răng thưa.

-Hoa: Cụm hoa hình đầu, không cuống, hoa mọc ở nách lá, hay ngọn, có màu trắng hoặc lục nhạt; 4 lá bắc hình trái xoan. Toàn hoa ống, hoa ngoài là hoa cái hình thìa lìa, có tràng và chia 3 thùy, hoa trong lưỡng tính, hình ống có tràng hoa xẻ 5 răng. Nhị 5, bao phấn có tai nhọn và ngắn. Bầu hình trụ cong. Cây ra hoa từ tháng 11-12 đến tháng 4 năm sau.

-Quả: Quả bế không mào lông.

Rau ngỗ (ngỗ trâu) dễ bị lẫn với rau ngỗ (tên miền Bắc) là loài Limnophila aromatica mà miền Nam gọi là rau om.

So với rau om, thân rau ngỗ (ngỗ trâu) to cao hơn, mùi ít hăng hơn, ít tinh dầu hơn. Rau ngỗ (Miền Nam) không dùng làm gia vị kèm theo rau mùi, húng quế trong các món canh chua như ngò om mà dùng để xào với thịt bò hay tép, ăn kèm mắm kho, lươn um.

Thành phần hoá học

Rau ngỗ có các thành phần như sau: nước 92,2%; protein 1,5%; lipid 0,3%; collulose 2,0%; dẫn xuất không protein 3,8%; khoáng toàn phần 0,8%. Còn có các caroten, vitamin B và vitamin C. Cây khô chứa tinh dầu 0,2% stigmastero, 0,05% và một lượng nhỏ một chất đắng là enydrin. Có tác dụng thông hoạt trung tiện, tiểu tiện, mát huyết, cầm máu.

Công dụng

a-Cây rau ngổ được dùng làm rau

Theo Giáo sư Phạm Hoàng Hộ: “Rau ngỗ mọc hoang ở ruộng và trồng ở bình nguyên để làm rau. Chứa enhidrin, bổ thần kinh, trị bịnh vì xáo trộn ở mật, trị băng huyết, thổ huyết, xổ, trị ăn khó tiêu, làm tốt da”

1-Dùng ăn sống: Thân rau ngỗ non được rửa sạch, chẻ dọc hoặc bào sợi dùng để ăn sống hoặc bóp gỏi.

2-Dùng làm rau luộc: Thân rau ngỗ non còn lá hoặc bỏ lá dùng làm rau luộc riêng hoặc phối hợp với các loại rau khác.

3-Dùng làm rau xào: Thân rau ngỗ non tuốt lá, xắt khúc có thể dùng làm rau xào vớt thịt trâu, bò, gà, vịt, mực, tôm..

4-Dùng để nấu canh, lẩu: Thân rau ngỗ non tuốt lá, xắt khúc có thể dùng để nấu canh chua, nấu lẩu có hương vị đặc biệt.

5-Dùng để muối dưa: Thân rau ngỗ tuốt lá, có thể dùng để muối chua như thân rau muống.

b-Cây rau ngổ được dùng làm thuốc

Theo đông y, cây rau ngỗ (tên Miền Nam) hay ngỗ trâu (tên Miền Bắc) vị đắng, tính mát, mùi thơm, không độc; có tác dụng thông hoạt trung tiện, tiểu tiện, mát huyết, cầm máu. Cây rau ngổ được dùng làm thuốc chữa cảm sốt, cầm máu băng huyết, thổ huyết, hạt dùng trị bệnh về gan mật và thần kinh. Lá nghiền đắp vào da trị phát ban, mụn rộp. Liều dùng 12-20g, dạng thuốc sắc dùng ngoài không kể liều lượng.

Các bài thuốc từ cây rau ngỗ (ngỗ trâu)

1. Chữa bí trung tiện, bí đái, đái ra máu băng huyết do nóng: Rau ngỗ tươi 30g giã nát, cho thêm nước chín để nguội, khuấy đều, lọc lấy nước bỏ bã, pha thêm đường để uống (theo Thaythuoccuaban.com).

2. Cầm máu vết thương: Giã nát cành lá rau ngổ tươi, gói vào gạc rồi băng vào vết thương (theo Thaythuoccuaban.com).

3. Viêm tấy: Rau ngỗ tươi giã đắp (theo Thaythuoccuaban.com).

4. Ăn uống không tiêu, đầy bụng: Rau ngỗ 16g, Nam mộc hương 15g, nước 750 ml, sắc còn 250ml, chia 2 lần uống trong ngày (theo Thaythuoccuaban.com).
Kỹ sư Hồ Đình Hải

Xem video: Lươn om rau ngỗ

RAU RỪNG VIỆT NAM