RAU RỪNG VIỆT NAM: Cây cà na

Bộ (ordo):	Chua me đất (Oxalidales)
Họ (familia):	Côm (Elaeocarpaceae)
Chi (genus):	Côm (Elaeocarpus)
Loài (species):	Elaeocarpus_hygrophilus

Ghi chú!

Có hai loài cây thuộc Chi Trám (Canarium) là Cây trám trắng (Canarium album) có tên tiếng Anh là Chinese white olive (trám trắng Trung Quốc) và Cây trám đen (Canarium tramdeum) có tên tiếng Anh là Chinese black olive (trám đen Trung Quốc) cũng có tên là Cây cà na ở Miền Bắc không có liên quan với cây Cà na (ở Miền Nam).

Phân bố

Chi Côm (Elaeocarpus) là một chi gồm các loài cây thường xanh và cây bụi ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Chi này có khoảng 350-479 loài (tùy hệ thống phân loại) phân bố từ Madagascar ở phía tây qua Ấn Độ, Đông Nam Á, Malaysia, nam Trung Hoa, và Nhật Bản, qua Australia đến New Zealand, Fiji, và Hawaii ở phía đông. Các đảo Borneo và New Guinea có mật độ lớn nhất của các loài này. Các loài cây này có quả giống viên trân châu có nhiều màu sắc. Nhiều loài bị đe dọa, đặc biệt là bởi mất môi trường sống.

Cây Cà na hay Côm háo ẩm, Côm cánh ướt (Elaeocarpus_hygrophilus) là một loài thực vật phân bố ở Đông Nam Á. Quả cà na được sử dụng làm thực phẩm ở một số nước Đông Nam Á như Thái Lan và Việt Nam.

Ở Việt Nam cây cà na mọc hoang dại hoặc đượng trồng ven sông rạch thuộc Miền Tây Nam Bộ.

Mô tả

Cà na là cây đại mộc sống lâu năm, sống được trên vùng đất ẩm hoặc có dao động thủy triều.

-Thân: Cà na là cây thân gỗ cao từ 10-25m, có thể đến 30 m.

- Rể: Rể phát triển mạnh, lan tỏa rộng trong đất bùn, ở gốc thân có nhiều rể khí sinh mọc thành chùm.

- Lá: Lá có phiến hình trái xoan ngược, thót lại trên cuống về phía gốc, thoát tù lại ở đầu, rất nhẵn, dai, màu lục ở mặt trên, nhạt ở mặt dưới, có răng lượn sóng, dài 4-9 cm, rộng 1, 8-3 cm.

- Hoa: Hoa mọc thành chùm có lông mềm, màu bạc ở nách những lá đã rụng, dài 4-7 cm, có cuống dài 3-5mm.

- Quả: Quả hạch hình bầu dục nhọn, dài 3 cm. Quả già có màu xanh đậm, vị chát; còn trái chín có màu xanh nhạt, vị chua.

- Hạt: Hạt hình thoi, có vỏ hạt cứng, mỗi quả có 1 hạt.

Chùm quả cà na

Công dụng

Cà na là loài cây hoang dại mọc trên vùng đất phèn, mặn. Quả cà na được dùng làm thực phẩm ở một số nước vùng Đông Nam Á.

a-Quả cà na được dùng để ăn tươi

Quả cà na có vị chua và chát, được trẻ con trên vùng đất chua phèn dùng làm loại quả để ăn sống. Quả cà na sống thường được chấm muối ớt.

Quả cà na

Quả cà na ngâm nước muối để ăn sống

b- Quả cà na dùng trong thực phẩm

Quả cà na có vị chua và chát, ngoài việc dùng để ăn sống trực tiếp như món ăn chơi, loài quả này còn được dùng để chế biến thành nhiều món ăn khác nhau:

1-Quả cà na được dùng để muối dưa: Quả cà na già, rửa sạch, phơi cho héo vỏ, gọt bỏ cuốn, khía dọc dùng để muối dưa giống như cà pháo muối dưa. Cà na muối dưa được dùng để ăn với cơm như cà pháo muối dưa.

Quả cà na muối dưa chua

2-Quả cà na ngâm nước mắm: Quả cà na ngâm nước mắm cũng là một món ăn với cơm rất hấp dẫn:

+Nguyên liệu:

- 300g cà na

- 4 muỗng canh nước mắm nhỉ

- 3 muỗng canh đường

- 2 trái ớt sừng

- Vỏ chanh, rau mùi

+Thực hiện:

- Cà na rửa thật sạch, khía 3 hoặc 4 khía trên trái cho mau thấm.

- Cho nước mắm vào nồi cùng với đường nấu cho tan.

- Xếp cà na vào hũ, đổ nước mắm đường lên trên.

- Ớt xắt lát, vỏ chanh nạo sợi, rau mùi xắt nhỏ, trộn chung với cà na.

- Chờ khoảng 3 tiếng có thể ăn được, nhưng để càng lâu càng ngấm càng ngon.

Món này cũng có thể dùng chung trong bữa cơm như dưa muối, cà muối…..

Quả cà na ngâm nước mắm

3-Quả cà na ngào đường: Cách làm cà na ngào đường cũng lắm công phu. Trẻ con thường được giao nhiệm vụ đi hái quả. Người lớn làm nhiệm vụ chế biến.

Quả cà na rửa sạch, dùng dao khía dọc nhiều đường, mỗi quả khía 5-7 đường. Sau khi cắt khía xong thì tới công đoạn ngâm nước muối. Cà na ngâm nước muối khoảng 12 tiếng đã mềm, đem ra bóp và xả với nước sạch nhằm hạn chế vị chua. Cuối cùng cho cà na vào chảo ngào với đường cát vàng. Ngào khoảng 30 phút là cà na chuyển sang màu vàng trông thật bắt mắt. Đợi khi cà na nguội là ăn được, món này rất hấp dẫn với trẻ em Vùng Đồng Tháp Mười và Miền Tây Nam Bộ.

Quả cà na ngào đường

3-Quả cà na dùng để làm mứt: Quả Cà na còn được dùng làm mứt, sau khi rửa sạch, dùng dao rạch vài đường từ đầu trái xuống đuôi trái, trộn với đường cho thấm rồi bắt lên bếp sên nhỏ lửa như sên các loại mứt khác. Quả cà na chuyển màu, ráo đường mang ra đĩa là thưởng thức được ngay. Vị ngọt của đường hòa lẫn với vị chua thanh của quả cà na sẽ làm cho người ăn nhớ mãi hương vị của Miền Tây vào mùa nước lũ.