RAU RỪNG VIỆT NAM: Cây dâu tằm

CÂY DÂU TẰM

Hình ảnh cây dâu tằm

-Tên gọi khác: Dâu ta, Dâu trắng, Dâu cang, Tang

-Tên tiếng Anh: White mulberry

-Tên khoa học: Morus alba L.

-Tên đồng nghĩa:

Phân loại khoa học

Scientific classification

Bộ (ordo):	Rosales
Họ (familia):	Moraceae
Chi (genus):	Morus
Loài (species):	Morus alba

Phân bố

-Họ Dâu tằm (Moraceae) là một họ trong số các thực vật có hoa, trong hệ thống Cronquist được xếp vào bộ Gai (Urticales). Bộ này trong các hệ thống phát sinh loài khác được coi là phân bộ của bộ Hoa hồng (Rosales). Họ này là một họ lớn, bao gồm 5 tông: Artocarpeae, Moreae, Dorstenieae, Ficeae và Castilleae.

Họ dâu tằm chứa từ 40-60 chi và khoảng 1.000-1.500 loài thực vật phổ biến rộng rãi ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, nhưng ít phổ biến ở các vùng ôn đới. Trong họ này có một số loài được biết đến nhiều như đa, đề, dâu tằm, dâu đỏ hay mít.

Ở Việt Nam các nghiên cứu về Họ dâu tằm Moraceae hiện biết có trên 10 chi và khoảng gần 140 loài phân bố rộng rãi khắp nước, bao gồm cả cây trồng và cây mọc dại, nhiều loài có giá trị kinh tế cao.

-Chi dâu tằm Morus L. được phân loại rất phức tạp và vẫn còn tranh cãi. Hơn 150 loài đã được đặt tên nhưng trong đó chỉ có 10-16 loài là được chấp nhận rộng rãi. Sự phân loại Morus sẽ phức tạp hơn nếu tính cả các loài lai ghép.

-Cây Dâu tằm (Morus alba ) thuộc họ Moraceae có nguồn gốc từ Trung Quốc và được trồng rộng rãi để lấy lá làm thực phẩm cho sâu tơ tằm.

Năm 1601, cây dâu tằm được du nhập sang Pháp và trồng trong vườn Tuileries với số lượng từ 15.000 - 20.000 gốc. Sau đó thì tiếp tục được phân tán khắp các vùng cận nhiệt đới và ôn đới trên thế giới.

Cây có thể cao đến 30 m nếu mọc tự nhiên, nhưng để thu hoạch lá thì người ta lại trồng cây dâu tằm theo dạng hàng rào. Lá dâu có thể dùng làm rau, làm thức ăn cho gia súc và quả dùng làm lương thực bổ sung cho người và gia cầm. Ở nhiều thành phố, cây dâu tằm được trồng để lấy bóng mát vì tán cây rất dày. Trái có chất lượng rất cao, được ăn sống, làm mứt hoặc phơi khô.

Cây dâu tằm (Morus alba) tại Việt Nam gọi đơn giản là cây dâu, hay cây dâu trắng có nguồn gốc ở khu vực phía Đông Châu Á. Tại đây, viết là dâu trắng do cần phân biệt và thống nhất trong cách gọi tên với các loài dâu khác cũng thuộc chi Dâu tằm như dâu đỏ, dâu đen không có ở Việt Nam.

Cây dâu ưa khí hậu mát và khoẻ nên mọc được ở nhiều vùng đất, mọc nhiều ở vùng nhiệt đới, còn vùng ôn đới thì mọc vào mùa hè.

Ở Việt Nam, tại Miền Bắc, dâu được trồng nhiều ở vùng bãi sông: sông Hồng, sông Đáy, sông Thái Bình.

Ở Miền Nam, dâu được trồng nhiều ở tỉnh Lâm Đồng và được mọc hoang hoặc trồng rải rác ở ĐBSCL. Trong nhà dân, bà con thường trồng một vài cây dâu vừa hàng rào vừa làm thuốc nam. Một số người cho rằng cây dâu có tác dụng kị tà.

Cây dâu tằm

Chùm quả cây dâu tằm

Mô tả

Dâu tằm là một loài cây gỗ từ nhỏ đến nhỡ, lớn nhanh, có thể cao tới 15-20 m. Thông thường nó sống từ 8-12 năm, nhưng nếu đất tốt và chăm sóc tốt thì tuổi thọ tới 50 năm.

-Thân: Cây gỗ nhỏ, cao khoảng 3 m. Cành mềm, lúc non có lông, sau nhẵn và có màu xám trắng, chồi nách nhỏ màu nâu vàng. Vỏ thân có nốt sần, có mủ trắng như sữa.

-Rể: Rễ ăn sâu và rộng 2-3 m, nhưng phân bố nhiều ở tầng đất 10-30 cm và rộng theo tán cây.

-Lá: Lá mọc so le, hình bầu dục, hình tim hoặc hình trứng rộng, có mũi nhọn ở đầu, phiến mỏng, mềm, dài 5-10 (15) cm, rộng 4-8 (10) cm, mép có răng cưa đều, phiến nguyên hay đôi khi chia 3-5 thùy trên các nhánh còn non, 3 gân ở gốc, các gân bên đạt tới chiều dài của phiến, đôi gân bên tận cùng ở ½ chiều dài phiến lá. Mặt trên của lá màu lục sẫm hay lục xám, mặt dưới màu lục nhạt hơn, nổi rõ các gân lớn chạy từ cuống lá và nhiều gân nhỏ hình mạng lưới, có lông tơ mịn rải rác trên gân lá. Cuống dài 2-4 cm, mảnh, có lông thưa. Lá hàng năm rụng vào mùa đông.

Lá kèm còn non hình tam giác nhọn, khi già xoắn lại thành hình dải đầu nhọn.

-Hoa: Hoa đơn tính, vô cánh, cùng gốc hay khác gốc. Cụm hoa đực là chùm hoặc gié, dài 1,5-2 cm. Các hoa cái hợp thành đuôi sóc dài 1-1,5 cm.

Hoa đực có cuống ngắn; 4 lá đài tù, có lông thưa; 4 nhị đối diện với các lá đài, dài gấp đôi lá đài, chỉ nhị mảnh, cong trong nụ; bao phấn 2 ô, hình gần cầu, màu vàng nhạt, nứt dọc, hướng trong. Hạt phấn hình bầu dục, 2 đầu nhọn, nhiều rãnh, kích thước 22,5-17,5×15-17,5 µm.

Hoa cái có 4 lá đài, bầu 1 ô, 1noãn, đính nóc.

-Quả: Quả bế được bao bọc trong các lá đài đồng trưởng và mọng nước, tụ họp thành quả phức hình trụ, khi chưa chín màu trắng xanh, khi chín màu đỏ hồng, dài 1-2 cm, đường kính 7-10 mm, cuống quả dài 1-1,5 mm. Vị hơi chua và ngọt.

Quả dâu khi chín màu đỏ đậm hoặc tím đen. Qủa dâu giàu chất dinh dưỡng, ăn mềm, chua ngọt, nhiều nước, có thể ăn tươi, nấu rượu, làm nước giải khát, làm mứt, làm vị thuốc… đều tốt, được mọi người ưa chuộng.

Cây dâu tằm là cây ưa ánh sáng, thích hợp 25-32 °C, trên 40 °C hoặc dưới 12 °C hạn chế sinh trưởng.

Cần đất tơi xốp, giữ ẩm, giữ nhiệt, tầng canh tác dầy, đất không quá chua hoặc quá mặn, mực nước ngầm thấp. Các dinh dưỡng cần thiết: Đạm (N), Lân (P₂O₅), Kali (K₂O), Canxi (Ca).

Tùy theo điều kiện thời tiết trong năm mà quá trình sinh trưởng phát dục trải qua 2 thời kỳ: thời kỳ sinh trưởng dinh dưỡng (khi gặp điều kiện thuận lợi) và thời kỳ ngủ đông (khi nhiệt độ thấp cây ngừng sinh trưởng).

Cây ưa ẩm và sáng, thường được trồng trên diện tích lớn ở bãi sông, đất bằng, cao nguyên. Mùa hoa tháng 4-5, mùa quả tháng 5-7.

Hoa và quả dâu tằm

Thành phần hóa học

-Lá chứa các thành phần bay hơi như tinh dầu (0,0035%), các thành phần không bay hơi gồm protein, carbohydrat, flavonoid, coumarin, vitamin… Các flavonoid: rutin, quercetin, moracetin (quercetin-3-triglucosid), quercitrin (quercetin 3- rhamnosid), isoquercitrin (quercetin-3- glucosid). Các dẫn chất coumarin: umbeliferon, scopoletin, scopolin. Các vitamin B, C, D, caroten. Các sterol: β-sitosterol, campesterol, β-sitosterol glycosid, β- ecdyson và inokosterol. Các acid hữu cơ: oxalic, malic, tartric, citric, fumaric, palmitic và ester ethyl palmitat.

-Vỏ rễ chứa mulberin, cyclomulberin, mulberochomen, cyclomulberochromen, mulberanol, oxydihydromorusin (morusinol), kuwanon, mulberofuran, albanol, albafuran, albafuran B, C. Ngoài ra, vỏ rễ còn chứa p-tocopherol, umberiferon, socopoletin, ethyl 2,4 - dihydrobenzoat, 5,7-dihydroxychoromon, morin (3,5,7,2’,4’- pentahydroxyfalavon) dihydromorin, dihydrokaemferol, acid betulenic, 2,4,4’,6-tetrahydroxybenzophenol (R=H), macrulin (2,3’,4,4’,6-pentahydroxybenzophenol (R=OH), sitosterol, resinotanol, moran A (glucoprotein).

Công dụng

a-Lá dâu tằm được dùng làm rau

+Rau từ lá dâu tằm

Ở Việt Nam và các nước Đông Nam Á lá dâu tằm được dùng làm rau ăn (ít phổ biến).

Lá non được dùng để luộc, xào, nấu canh như các loại rau rừng khác.

Hiện nay do biết được nhiều giá trị được liệu trong lá dâu tằm, nên việc dùng lá làm rau ngày càng phổ biến, không chỉ ở nông thôn mà kể cả trong các nhà hàng sang trọng.

+Ngoài ra lá dâu tằm được dùng trong các món gói, nướng với thịt:

1-Món Ếch nướng lá dâu tằm

Nguyên liệu:

- ½ kg ếch làm sạc

- 1 bó lá dâu tằ

- Ngũ vị hươn

- Dầu mè

- Than

Cách làm:

- Ếch đem băm nhuyễn, ướp tỏi băm, củ hành băm, bột ngọt, nước tương, ngũ vị hương, dầu mè ..

- Lá dâu đem rửa sạch

- Mở lá dâu, đem xúc thịt ếch vào lá, cuộn lại thành cuộn dài khoảng 5 cm.

- Kẹp cuộn ếch vào và đem nướng

Nguồn: http://www.dautam.com/mon-ngon-voi-dau-tam.html

2-Món Lá Dâu Tằm Cuộn Vịt Quay

Nguyên Liệu:

- Lá dâu tằm non.

- 300gr vịt quay lóc thịt.

- 1/2 kg bánh ướt.

- 1 củ cà rốt.

- 1/2 bát giấm.

- 1/2 bát nước dùng.

- 1 thìa cà phê bột năng.

- Hành lá.

- Nước tương, dầu ăn, dầu hào, bột nêm, đường, tiêu.

Thực Hiện:

- Gọt vỏ cà rốt, thái sợi, ngâm với giấm.

- Thái vịt quay thành miếng vừa ăn.

- Đun nóng dầu, phi thơm hành lá đã thái nhỏ.

- Trải lá dâu tằm ra, cho vịt quay, bánh ướt, cà rốt, hành lá lên trên, cuộn lại.

- Đun nước tương, dầu hào với nước dùng, nêm bột nêm, tiêu, đường vừa ăn.

- Cho bột năng pha loãng vào để tạo độ sánh.

Dùng kèm với sốt nước tương.

Món dâu tằm cuộn vịt quay

Nguồn: Theo A family

http://www.tapchiamthuc.vn/mon-ngon-dac-san/mon-ngon/5825-cach-lam-mon-la-dau-tam-cuon-vit-quay.html

b-Các món ăn, thức uống từ quả dâu tằm

1-Quả Dâu tằm ngâm đường: 1kg dâu tằm chín, 1kg đường hoa mai (đỏ), 1muỗng cà phê muối. Dâu chọn trái chín, không bị dập nát, rửa sạch, để ráo nước. Nhúng dâu tằm qua nước ấm để loại lớp lông tơ ngoài vỏ, vớt ra để thật ráo nước. Trộn đường và muối lại với nhau. Cho dâu vào trong lọ thủy tinh, cứ một lớp dâu rải một lớp đường, đậy nắp kín. Khoảng sau 2 ngày đường bắt đầu ướt chảy xuống, để cho trái dâu ngấm đường nên dùng một tấm vỉ nén ở trên.

Dâu ngâm đường khoảng từ 5 – 7 ngày là có thể dùng được. Nếu không muốn để lâu lên men thành rượu thì có thể cho vào trong ngăn mát tủ lạnh bảo quản dùng dần. Khi dùng lấy một ít trái, ít nước pha thêm chút nước lọc bỏ đá uống giải khát rất ngon. Riêng rượu dâu tằm thì càng ngâm lâu càng ngon.

2-Mứt dâu tằm: 500g dâu tằm chín, 250g đường, 1 muỗng nước cốt chanh. Dâu chọn trái chín, không bị dập nát, rửa sạch, để ráo nước. Cho dâu vào trong nồi, rắc đường lên trên để chờ thấm khoảng 2 giờ. Đặt nồi trên bếp đun nhỏ lửa để sên mứt, khi mứt sôi, thêm nước cốt chanh vào đảo nhẹ tay. Sên mứt trên bếp cho đến khi thấy nước đường keo lại, bám hết vào trái dâu là được. Mứt để nguội cho vào hũ thủy tinh, cất trong tủ lạnh dùng dần. Mứt dâu ăn với bánh mỳ, sinh tố rất ngon.

3-Sườn sốt dâu tằm: 250g sườn non, 50g dâu tằm, gia vị hành tỏi bằm, nước mắm, muối, tiêu, đường vừa đủ. Sườn cắt khúc, ướp nước mắm, muối, tiêu đường, hành, để thấm gia vị. Chiên sườn vàng qua dầu. Dâu tằm cắt làm hai. Phi thơm tỏi cho dâu tằm vào xào, sau đó trút sườn vào đảo nhẹ tay, hòa một chút bột năng cho sốt thịt được sánh, nêm nếm thêm gia vị một lần nữa cho vừa miệng, trút sườn ra dĩa, ăn nóng với cơm.

4-Kem sữa chua dâu tằm

Vị chua chua, ngọt ngọt của dâu tằm kết hợp với vị béo của sữa, một chút tê tê, lạnh lạnh sẽ làm cho bạn sảng khoái khi hè về. Cách chế biến lại rất đơn giản với những nguyên liệu dễ tìm bạn còn ngần ngại gì mà không trổ tài cho cả nhà cùng nhâm nhi nhỉ.

5-Dâu tằm lên men

Dâu tằm lên men tự nhiên là thức uống có độ cồn nhẹ với màu đỏ tím và hương thơm ngọt ngào.

6-Sinh tố dâu tằm

Dùng quả dâu tằm chín, ép lấy nước cốt chế thành sinh tố uống rất mát.

Ngọt ngào mứt dâu tằm

Mứt dâu tằm Đà Lạt

Sinh tố mứt dâu tằm

Nguồn: ĐOÀN XUÂN

http://www.baomoi.com/Dau-tam/84/8103243.epi

c-Lá dâu tằm dùng để nuôi tằm, phát triển ngành tơ tằm

Cây dâu tằm khá thân thuộc với người dân vùng thôn quê các tỉnh nằm ven bờ sông Hồng, sông Đáy, sông Thái Bình và tỉnh Lâm Đồng. Sở dĩ gọi cây dâu tằm vì lá cây được dùng để chăn nuôi tằm, lấy tơ dệt lụa.

Lá của cây dâu tầm Morus alba là thức ăn ưa thích của tằm dâu (Bombyx mori). Đây là nguồn gốc của tên gọi cây dâu tằm. Nó cũng được sử dụng làm thức ăn cho gia súc (bò, dê v.v) trong các khu vực mà trong mùa khô bị hạn chế về các loại thức ăn như cỏ.

Cây dâu, người xưa gọi là Tang, cho nên nghề trồng dâu, nuôi tằm, dệt lụa còn gọi là nghề canh, cửi, tằm, tang.

Nghề trồng dâu nuôi tằm đã có ở Việt Nam hàng ngàn năm, sản phẩm tơ tằm nổi tiếng ở Việt Nam là lụa Hà Đông. Trước nền kinh tế thị trường ngành tơ tằm Việt Nam đang gặp khó khăn và mai một dần.

d-Các bộ phận của cây dâu tằm dùng làm thuốc

Hầu hết các bộ phận của cây dâu tằm đều có vị thuốc quý, kể cả những thứ bám vào cây dâu (như tầm gửi, tổ bọ ngựa, sâu dâu...). Công dụng làm thuốc từ các bộ phận của cây dâu từng được các thầy thuốc, nhà văn trong lịch sử đánh giá cao.

Trong quá trình trồng dâu nuôi tằm, các vị lương y ngày xưa đã phát hiện ra cây dâu cho tới 7 vị thuốc quý để chữa bệnh cho người, đó là:

1. Lá cây dâu tằm (Đông y gọi là Tang diệp)

Lá dâu vị đắng ngọt, tính hàn, có công hiệu mát gan sáng mắt, thư phong tán nhiệt, lợi ngũ tạng, thông khớp xương, làm mượt tóc, dưỡng tân dịch, dùng chữa cảm sốt, ho, đau đầu, chóng mặt, đau sưng họng, mắt đau sưng đỏ, xuất huyết do chấn thương, rết cắn, chân phù…

Trong Đông y, lá dâu có một phạm vi ứng dụng lâm sàng rộng rãi.

Người Trung Quốc đã sử dụng lá dâu tằm trong các bài thuốc Đông y từ rất lâu, trước khi y học có được bảng phân thích thành phần. Lá dâu tằm hãm lấy nước uống để chống mệt mỏi, suy nhược, mất ngủ, suy giảm miễn dịch, hỗ trợ hạ đường huyết. Riêng trong các nghiên cứu sau này thì trong trái dâu tằm có những thành phần rất đáng kinh ngạc, trong đó là resvératrol (một polyphénol có tác dụng như một loại kháng sinh), cùng với các vitamin C, K và một số các vi lượng có tính năng phòng chống các bệnh tim mạch, chống gốc tự do gây ô xy hóa, cao huyết áp và cholesterol. Dâu tằm còn chứa nhiều sắt, rất tốt cho những người thiếu máu do sắt và phụ nữ mang thai. Lưu ý: khi sử dụng dâu tằm dưới dạng thuốc, cần tham khảo ý kiến chuyên gia để đạt kết quả tốt nhất.

Một số thực nghiệm lâm sàng cho thấy ăn lá dâu hằng ngày (canh lá dâu, canh hến lá dâu hoặc xào với trứng) hoặc nước hãm lá dâu có khả năng ổn định huyết áp, nhịp tim, đường huyết, làm giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ ở nhóm người tăng huyết áp và biến chứng ở người tiểu đường.

Trong Đông y lá cây dâu tằm có thể dùng tươi (có hiệu quả tốt hơn) hoặc sấy khô nghiền thành bột (tác dụng kém hơn).

Bột lá màu lục xám, không mùi, không vị đặc biệt. Thành phần gồm: mảnh biểu bì trên và biểu bì dưới tế bào hình đa giác, vách mỏng, chứa bào thạch; mảnh biểu bì dưới có lỗ khí kiểu hỗn bào; lông che chở đơn bào đầu thuôn nhọn, kích thước to nhỏ không đều; bào thạch có vân hoặc u lồi, thuôn dài; mảnh gân giữa mang lông che chở và lông tiết; mảnh biểu bì gân lá, tế bào hình chữ nhật, bên trong có tinh thể calci oxalat cầu gai và hình khối; mảnh mạch vạch, mạch mạng; mảnh mô giậu.

Tác dụng chữa bệnh: lá dâu (tang diệp) có tác dụng hạ sốt, chữa cảm mạo, hạ huyết áp, làm sáng mắt, chữa chứng mồ hôi trộm ở trẻ nhỏ, chứng thổ huyết, làm lành vết thương.

2. Cành cây dâu tằm (Đông y gọi là Tang chi)

Cành dâu vị đắng tính bình, có tác dụng trừ phong, thông kinh lạc, lợi tiểu tiện, dùng chữa các bệnh ho hen do phế nhiệt, phù chân, khó tiêu tiện. Những năm gần đây còn dùng chữa cao huyết áp, đái tháo đường…

Có tác dụng: chữa phong thấp, đau lưng nhức mỏi, đau khớp xương.

Có người còn dùng cành dâu nhỏ, cắt khúc, lấy dây chỉ xâu thành cái vòng để đeo vào cổ tay em bé. Người ta cho rằng làm như vậy là để em bé sẽ đỡ khóc đêm, đỡ bị giật mình khi ngủ.

3.Vỏ, rễ cây dâu tằm (Đông y gọi là Tang bạch bì)

Dùng để trị các chứng bệnh ho khan, ho ra máu, chữa phù thũng, chữa cao huyết áp. Trong Đông y vỏ rể cây dâu tằm có thể dùng tươi (hiệu quả hơn) hoặc sấy khô, tán bột (ít hiệu quả).

Vỏ, rể tươi: Mảnh vỏ rễ đã cạo lớp bần có hình ống, hình máng hai mép cuốn lại hoặc mảnh dẹt phẳng, hoặc quăn queo, dài rộng khác khau, dày 1-4 mm; mặt ngoài màu trắng hoặc vàng nhạt, tương đối nhẵn, đôi chỗ còn sót lại mảnh bần màu vàng hoặc màu vàng nâu; mặt trong màu vàng nhạt hay vàng xám, có nếp nhăn dọc nhỏ. Chất nhẹ và dai, có sợi chắc, khó bẻ, nhưng dễ tước dọc thành dải nhỏ. Mùi nhẹ, vị hơi ngọt.

Thu hoạch vỏ rể vào cuối mùa thu, khi lá rụng, đến đầu mùa xuân, trước khi cây nảy mầm, đào lấy rễ dưới đất, cạo bỏ hết lớp vỏ ngoài thô màu nâu vàng, rửa sạch, bổ dọc, bóc lấy vỏ rễ màu trắng ngà, phơi hay sấy khô.

Bột vỏ, rễ cây dâu tằm màu vàng nhạt, không có mùi đặc biệt, vị hơi chát. Thành phần gồm: nhiều sợi dài, vách dày, khoang hẹp hoặc không rõ khoang; nhiều hạt tinh bột tròn hay hình chuông, rốn hình điểm hay hình vạch, đứng riêng rẽ hay tụ họp thành đám; mảnh bần gồm tế bào đều đặn hình đa giác, vách dày; mảnh mô mềm trong chứa nhiều hạt tinh bột; tế bào mô cứng gần tròn, hình chữ nhật hoặc không đều, vách dày, có lỗ trao đổi; mảnh mạch; tinh thể calci oxalat hình khối hoặc cầu gai; mảnh bần màu vàng, tế bào hình đa giác.

Công dụng trị liệu: Phế nhiệt ho suyễn, thủy thũng đầy trướng, tiểu tiện ít, cơ và da mặt, mắt phù thũng.

4. Cây tầm gửi trên cây dâu tằm (Đông y gọi là Tang kí sinh)

Đây là vị thuốc đầu bảng để chữa phong thấp, nhức mỏi của Đông y. Bài “Độc hoạt kí sinh thang” trong đó Tang kí sinh là đầu vị, là bài thuốc cổ phương để chữa chứng đau nhức từ thắt lưng trở xuống, thường dùng chữa bệnh cho các cụ cao tuổi.

Tang kí sinh còn là vị thuốc an thai, dùng để chữa chứng động thai, như người có thai mà đau bụng, ra huyết; hay người bị sẩy thai nhiều lần liên tiếp. (xem chi tiết ở phần các bài thuốc từ cây dâu tằm).

5. Tổ bọ ngựa làm trên cây dâu, (Đông y gọi là Tang phiêu tiêu)

Theo sách cổ thì Tang phiêu tiêu có tác dụng bổ thận, cố tinh, sáp niệu.

Công dụng: Dùng để chữa chứng tiểu đêm nhiều lần, di tinh, mất ngủ, đái dầm, phụ nữ bị bệnh bạch đới, khí hư…

6. Quả dâu tằm chín (Đông y gọi là Tang thâm)

Quả dâu đã được sách vở từ đời Đường thừa nhận có công hiệu bổ can thận, dưỡng huyết, trừ phong, đỡ tiêu khát, lợi ngũ tạng, khớp xương, thông huyết khí, giải độc rượu, sống lâu ngày sẽ an thần, thính tai tinh mắt, kéo dài tuổi thọ. Qủa dâu thường được dùng chữa can thận hư, váng đầu mất ngủ, ù tai, mờ mắt, tiêu khát, táo bón, bệnh tràng nhạc, viêm khớp dạng thấp…

Quả dâu (tang thâm) có tác dụng bổ gan, thận huyết, tiểu đường, lao hạch. Lấy quả dâu chín rửa sạch rồi đem nấu cao mềm, ngâm rượu hoặc làm mứt (khi ngâm rượu thì chỉ dùng 50 ml vào buổi tối).

Để chữa thiếu máu, mất ngủ, lấy quả dâu chín ngâm với đường (hoặc mật ong), pha nước uống mỗi ngày. Uống liên tục nhiều ngày càng tốt. Nếu mất ngủ, nên uống vào buổi tối trước khi lên giường.

Hái quả dâu tằm đã chín thâm, thêm vị Hà thủ ô đỏ, ngâm với rượu mà dùng, có tác dụng bổ thận và làm cho tóc chậm bạc.

Y học hiện đại qua nghiên cứu đã chứng minh trong qủa dâu tằm có chứa nhiều đường glucô, glucôza, axít axêtic, chất nhu toan và các loại vitamin A, B1, B2, C… Qủa dâu được chế thành phù tang, bảo đơn, mứt dâu dùng điều trị suy nhược thần kinh, mất ngủ, can thận âm hư, huyết hư, tân dịch thiếu, báo bón… có công hiệu bổ huyết an thần, nhuận tràng. Viên thuốc tễ tang mạt hoàn được chế từ qủa dâu, lá dâu, vừng đen có tác dụng điều trị nhất định đối với chứng bạc tóc sớm, dùng lâu ngày tóc trắng chuyển đen, tóc rụng mọc lại.

Vì thế, quả dâu tằm được người ta đánh giá là vị thuốc trường thọ.

7. Sâu dâu, là loài sâu đục thân, thường nằm trong thân cây ở đoạn gốc.

Bắt sâu dâu nướng cho trẻ em ăn, có tác dụng trị được bệnh đái dầm và chứng nghiến răng khi ngủ.

Nguồn: Bs. Hoàng Quốc Chính (Hội Đông y tỉnh Bình Phước)

http://www.baomoi.com/Nhung-bai-thuoc-quy-tu-cay-dau-tam/...epi

Các bài thuốc từ cây dâu tằm

I-Các bài thuốc từ lá dâu tằm

1-Chữa các bệnh về phổi, âm hư nội nhiệt, tăng huyết áp:

Lá dâu tằm non hoặc bánh tẻ nấu canh hoặc nấu chung với hến, nghêu, cá diếc hoặc hãm nước uống hằng ngày có tác dụng ổn định huyết áp, đường huyết và nhịp tim. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

2-Chữa sạm da, nám má, cơ thể suy yếu, thiếu máu, tăng tuổi thọ:

Lá dâu tằm và mè đen đồng lượng trộn đều (9 lần đồ, 9 lần phơi), thục địa 1kg, liên nhục 200g, tất cả tán nhỏ, trộn với mật ong hoàn viên to bằng hạt ngô, ngày uống 5g, chia làm 2 lần sáng - tối. Giúp da tươi nhuận, mịn màng.

Uống lâu dài giúp gân cốt rắn chắc, khí huyết dồi dào, tăng thính lực. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

3-Chữa phong nhiệt, say nắng, âm hư nội nhiệt

Lá dâu 100g, lá đậu ván 100g, lá sen tươi 100g. Tất cả rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt, thêm chút muối ăn, khuấy đều rồi uống. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

4-Chữa viêm cơ, viêm tuyến vú, mụn nhọt, vết thương lâu lành

Búp dâu tằm non 1 nắm, giã nhỏ đắp vào chỗ sưng, bên ngoài lấy giấy thấm nước đắp, khi khô lại thay, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm, giảm đau, thác sang sinh cơ.

Để nâng cao hiệu quả điều trị có thể dùng lá trầu không nấu với nước muối loãng để rửa vết thương, lá dâu vàng, sấy khô, tán bột mịn, rắc lên miệng nhọt, miệng vết thương. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

5- Chữa giáng hỏa, lương huyết, thổ huyết, chảy máu cam

Lá dâu già sao vàng hạ thổ dùng 12-20g, sắc với 100ml còn 50ml, uống ngày 2 lần. Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giáng hỏa, lương huyết, trị thổ huyết, nục huyết (chảy máu cam)… (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

6-Chữa trẻ em bị sốt cao, co giật, tiểu vàng

Lấy 10 lá dâu bánh tẻ to, nấu nước uống. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

7-Chữa trĩ, sa trực tràng, sa dạ con

Lá dâu 16 - 18g sắc, đợi nước còn nóng ấm rửa búi trĩ, trực tràng… và đẩy lên, lấy băng băng lại, nằm nghỉ. (Theo Lương y Chu Văn Tiến-SKĐS).

8-Chữa chảy máu cam

Lấy lá dâu non, vò nhẹ và vo thành cái nút, nhét vào lỗ mũi chảy máu, máu cam sẽ ngưng chảy rất nhanh. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

9-Chữa nôn ra máu

Lấy 12-16g lá dâu và 7-9 ngọn cỏ nhọ nồi (cỏ mực) sao vàng hạ thổ, đổ 400/ml nước sắc còn 200/ml chia 2 lần uống trong ngày. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

10-Chữa trẻ em đổ mồ hôi trộm

Dùng 7-9 lá dâu non, 8gam hạt sen, 6gam Hoàng kì; nấu nước, pha thêm chút đường kính, cho bé uống ngày 2-3 lần, mỗi lần 1/3 li cà phê nhỏ. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

11- Chữa bệnh rụng tóc

Dùng lá dâu nấu với bồ kết để gội đầu, vừa sạch gàu vừa đỡ rụng tóc. (theo Y học cổ truyền Việt

Nam

12-Chữa cảm mạo, phong nhiệt, phế nhiệt, chóng mặt, nhức đầu hoa mắt

Sau khi mới có sương (vào mùa thu), thu hái lá bánh tẻ, loại tạp chất, rửa sạch đem phơi trong bóng râm hoặc sấy nhẹ đến khô.

Ngày dùng 5-12 g, dạng thuốc sắc. (theo Bệnh viện YHDT TP HCM).

13-Chữa huyết áp cao

-Lá dâu bánh tẻ một nắm nhỏ, cá diếc sống một con. Cá diếc cho vào chậu nước muối để nhả hết nhớt dãi; không mổ, để nguyên con đem luộc, gỡ lấy thịt nấu canh với lá dâu ăn. (theo Y học cổ truyền Việt

Nam

14- Chữa cảm mạo, sốt cao, cao huyết áp

Lá dâu tươi: 50 gr sắc với 200 ml nước, còn 100 ml, chia uống hai lần trong ngày. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

15-Chữa chứng thổ huyết

Lấy lá dâu tằm già sao vàng hạ thổ dùng 12 -20 gr, sắc với 100 ml nu*o*c' còn 50 ml, uống ngày 2 lần. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

16- Chữa trẻ con đổ mồ hôi trộm

Dùng 30-40 gr lá dâu non, thái nhỏ, nấu với thịt nạc cho trẻ ăn liên tục 15 - 20 ngày. Vết thương, mụn nhọt lâu lành miệng dùng lá dâu già rửa sạch, sao thật vàng, tán mịn, rắc vào vết thương. (theo Y học cổ truyền Việt

Nam

II-Các bài thuốc từ cành dâu tằm

17-Chữa phong thấp, đau lưng nhức mỏi, đau khớp xương

Cành dâu 16g ; Mắc cỡ đỏ 16g ; Cỏ xước 16g ; rễ cây bưởi bung 12g; Thiên niên kiện 12g ; gốc và rễ cây lá lốt 16g. Tang kí sinh 12g.

Cách dùng: đổ 600ml nước, sắc còn 300ml chia làm 2 lần uống. Chỉ cần 3-4 vị trong bài thuốc trên là đạt yêu cầu chữa bệnh. Uống mỗi ngày một thang, uống từ 7-10 ngày sẽ thấy bệnh thuyên giảm rõ rệt (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

18-Chữa đau nhứt xương khớp

Cành dâu (tang chi) chặt thành từng đoạn dài 3 - 4 cm, phơi khô, sao vàng hạ thổ; Có thể dùng độc vị (chỉ có cành dâu) hoặc phối hợp với một số vị thuốc khác để chữa các chứng đau nhức xương khớp (nhất là ở tay chân). (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

III-Các bài thuốc từ vỏ rể cây dâu tằm (Tang bạch bì)

19-Chữa đau nhứt xương khớp

Vỏ rễ cây cắt nhỏ, sao vàng hạ thổ (tán nhỏ hay để nguyên cũng được). Liều dùng 20 gr/ngày sắc với 100 ml nước, còn 50 ml uống trong ngày. (theo Y học cổ truyền Việt Nam).

20-Chữa huyết áp cao

Ngày dùng vỏ rể cây dâu tằm 6-12 g, dạng thuốc sắc. (theo Bệnh viện YHDT TP HCM).

21-Chữa phù thũng

Vỏ rễ dâu tằm 16g; Vỏ quả cau 16g ; Vỏ củ gừng 8g ; Vỏ phục linh 16g ; Vỏ quýt 8g. Đây là bài Ngũ bì ẩm, một bài thuốc cổ của Đông y, chữa bệnh phù thũng rất hiệu quả. (Vỏ phục linh hay còn gọi là Phục linh bì, có bán ở các tiệm thuốc bắc). (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

22-Chữa các chứng bệnh ho khan, ho ra máu, phù thũng, cao huyết áp

Cách làm: Đào rễ dâu , bóc lấy vỏ, bỏ lõi, cạo lớp vỏ bên ngoài, ngâm nước vo gạo 24 giờ, phơi khô rồi sao vàng hạ thổ. Mỗi lần dùng từ 10-16g. Nếu bị ho lâu ngày, có thể cho thêm 10g vỏ rễ cây chanh (cũng sao vàng hạ thổ), sắc uống. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

IV- Các bài thuốc từ cây tầm gữi trên dâu tằm (Tang ký sinh)

23-Chữa chứng đau nhứt từ thắt lứng trở xuống, dùng cho người cao tuổi

Bài “Độc hoạt kí sinh thang” trong đó Tang kí sinh là đầu vị.

Bài thuốc gồm có: Tang kí sinh 20g; Độc hoạt 8g; Tần giao 8g; Phòng phong 8g; Tế tân 4g; Đương quy 12g; Cam thảo 4g; Nhục quế 4g; Bạch thược 10g; Xuyên khung 8g; Ngưu tất 16g; Sinh địa 12g; Đỗ trọng bắc 12g.

Bài thuốc này khá lớn, nên khi sắc, ta đổ nước ngập thuốc khoảng 3cm, sắc còn 2 chén, chia làm 3 lần uống trong ngày. Sắc lần thứ 2 đổ nước ngập thuốc 1cm. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

24-Chữa chứng động thai, ra huyết, sẩy thai nhiều lần

Bài thuốc gồm có:

Tang kí sinh 12g ; Lá ngải cứu 12g ; Cành tía tô 12g; Củ cây gai 12g.

Cách dùng: đổ 600ml nước, sắc còn 200ml chia làm 2 lần uống trong ngày. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

V-Các bài thuốc từ tổ bọ ngựa làm trên thân cây dâu tằm (Tang phiêu tiêu)

25-Chữa chứng tiểu đêm nhiều lần, di tinh, mất ngủ, đái dầm, phụ nữ bị bệnh bạch đới, khí hư…

Tang phiêu tiêu nướng vàng, tán thành bột, ngày uống 5 gam.

Hoặc dùng: Tang phiêu tiêu 4g; Hạt sen 16g; Yếm rùa 12g; Lá dâu non 16g; Dây lạc tiên (hơ qua lửa cho cháy hết lông) 16g. Đổ 600ml nước sắc còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

VI-Các bài thuốc từ quả dâu tằm

26-Trị mất ngủ

Qủa dâu tươi 60 gam, hoặc qủa dâu khô 30 gam, sắc uống ngày 2 lần vào hai buổi sáng, chiều. (Theo Việt Nam Thư Quán).

27-Táo bón do huyết hư

Qủa dâu nấu thành cao, ngày 2 lần, mỗi lần dùng 20 gam. (Theo Việt Nam Thư Quán).

28- Trị bạc tóc sớm

Qủa dâu nấu thành cao, ngày 3 lần, mỗi lần 20 gam. (Theo Việt Nam Thư Quán).

29- Chữa viêm khớp

Dâu qủa dâu tằm 250 gam, cành dâu 150 gam, tầm gửi cây dâu 100 gam, ngâm rượu uống. (Theo Việt Nam Thư Quán).

30-Chữa ho lâu ngày do phế hư

Qủa dâu tằm 150 gam, lá dâu 100 gam, vừng đen 100 gam, giã nát, đun thành loại nước đặc sền sệt, tra 500 gam đường, nấu thành cao. Mỗi ngày dùng 3 lần, mỗi lần 15 gam. (Theo Việt Nam Thư Quán).

31-Chữa say rượu

Qủa dâu cho vào vải trắng sạch, bóp lấy nước uống vài lần. (Theo Việt Nam Thư Quán).

32-Bổ thận và làm cho tóc chậm bạc

Hái quả dâu đã chín thâm, thêm vị Hà thủ ô đỏ, ngâm với rượu mà dùng, có tác dụng bổ thận và làm cho tóc chậm bạc. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).

VII-Các bài thuốc từ sâu đục thân trên cây tằm dâu

33-Chữa bệnh đái dầm và chứng nghiến răng của trẻ em khi ngủ.

Sâu dâu tằm là loài sâu đục thân, thường nằm trong thân cây ở đoạn gốc. Bắt sâu dâu nướng cho trẻ em ăn, có tác dụng trị được bệnh đái dầm và chứng nghiến răng khi ngủ. (theo Bs. Hoàng Quốc Chính-Hội Đông y tỉnh Bình Phước).